4 may 2023-cü il tarixində Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 100-cü ildönümünə həsr olunmuş “Heydər Əliyev və məhkəmə-hüquq islahatları: tarix, zaman və nailiyyətlər” mövzusunda geniş konfrans keçirilib.
Tədbirdə ədliyyə naziri Fikrət Məmmədov, Ali Məhkəmənin sədri İnam Kərimov, İnsan hüquqları üzrə Müvəkkil (Ombudsman) Səbinə Əliyeva, Vəkillər Kollegiyasının sədri Anar Bağırov, Ali Məhkəmə və Ədliyyə Nazirliyinin rəhbər və məsul işçiləri, məhkəmə sədrləri, hakimliyə və ədliyyə qulluğuna namizədlər, ali təhsil müəssisələrinin və vətəndaş cəmiyyəti institutlarının təmsilçiləri, gənc ədliyyə işçiləri və könüllüləri, hüquqşünas tələbələr və media mənsubları iştirak ediblər. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məhkəməsinin sədri Səadət Bəktaşi konfransda iştirak edib
Ümumilikdə 150-dək nümayəndənin qatıldığı tədbiri giriş nitqi ilə açan ədliyyə naziri iştirakçıları salamlayaraq Ulu Öndərin 100 illiyinə həsr olunan konfransın işinə uğurlar arzulayıb. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin mənalı ömür yoluna və titanik fəaliyyətinə həsr olunan film nümayiş etdirilib.
Sonra nazir məhkəmə-hüquq islahatlarında Heydər Əliyevin siyasi iradəsinin təntənəsi barədə geniş məruzə ilə çıxış edib. Dahi rəhbərin tükənməz dövlətçilik irsindən, xalqımız və dövlətimiz qarşısında misilsiz xidmətlərindən bəhs edən nazir Heydər Əliyevin demokratik hüquqi dövlət quruculuğu konsepsiyasından danışaraq Ulu Öndərin müəllifi olduğu ilk milli Konstitusiyamızın, çoxsaylı mühüm qanun və məcəllələrin qəbulunu vurğulayıb, yeni üç pilləli məhkəmə sisteminin bərqərar edildiyini diqqətə çatdırıb. 2000-ci ildə dövlətçilik tariximizdə ilk dəfə olaraq hakimlərin seçiminin şəffaf prosedurlar əsasında, o cümlədən test üsulu ilə aparılaraq nəticədə hakim korpusunun 60 faiz yeniləndiyini bildirib. Ümummilli Liderin "Biz Azərbaycanın məhkəmə sistemini tamamilə yeni səviyyəyə qaldırdıq və demokratik prinsiplər əsasında yaratdıq. Bütün hakimlər test üsulu ilə imtahandan, yarışdan keçdilər və kim qalib gəldi, o da hakim təyin olundu" - tarixi çıxışı xatırladılıb.
Dahi şəxsiyyətin insanpərvərliyindən, humanistliyindən söz açan ədliyyə naziri ölkədə insan hüquqlarının etibarlı təminatı sahəsində mühüm addımların atıldığını, Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Şərqdə ilk dəfə Azərbaycanda ölüm cəzasının ləğv edildiyini, əfv və amnistiya institutlarının geniş tətbiqini qeyd edib, Ulu Öndərin ədliyyə sisteminə qayğısından danışıb. Diqqətə çatdırıb ki, dövlət müstəqilliyimiz bərpa olunduqdan sonra Ümummilli Liderin rəhbərliyi ilə ədliyyə orqanlarının hərtərəfli inkişafı üzrə köklü islahatlar aparılıb. Nəticədə Ədliyyə Nazirliyinin cəmiyyətdə rolu və nüfuzu xeyli artıb və o, dövlətin hüquq siyasətini həyata keçirən əsas orqanlardan birinə çevrilib.
Nazir dahi liderin təməlini qoyduğu məhkəmə-hüquq islahatlarının bu gün də uğurla davam etdiyini, Prezident İlham Əliyevin siyasi iradəsi ilə hüquq sisteminin müasir çağırışlara uyğun inkişafı üzrə ardıcıl tədbirlərin görüldüyünü qeyd edib. Ötən dövrdə məhkəmə fəaliyyətini tənzimləyən qanunvericiliyin təkmilləşdirildiyi, 40-dək yeni məhkəmə, o cümlədən bütün bölgələrdə apellyasiya məhkəmələri və inzibati ədliyyə institutunun yaradıldığı, məhkəmə infrastrukturunun müasirləşdirilərək yüksək texnoloji - hi-tech bina və komplekslərin inşa olunub istifadəyə verildiyi, "Elektron məhkəmə" informasiya sisteminin geniş tətbiqi, hakimlərin Avropada örnək kimi dəyərləndirilən ən şəffaf seçimi qeyd olunub. Dövlət başçısının 3 aprel 2019-cu il tarixdə imzaladığı məhkəmə-hüquq sahəsində islahatların dərinləşdirilməsi haqqında Fərmanının icrası üzrə tədbirlərə toxunulub.
Ədliyyə naziri Müzəffər Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə 30 il işğal altında qalan doğma torpaqlarımızın azad edilməklə Ümummilli Liderin ən ümdə vəsiyyətinin və xalqımızın arzusunun reallığa çevrildiyini bildirib, dövlət başçısının rəhbərliyi ilə həmin ərazilərin sürətli bərpasını vurğulayıb. Ulu öndərin adını daşıyan və yarandığı gündən ölkənin sosial-iqtisadi inkişafına dəyərli töhfələr verən Heydər Əliyev Fondunun rəhbəri, respublikamızın Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə bu istiqamətdə mühüm layihələrin reallaşdırılmasını xüsusi qeyd edib. Bildirib ki, torpaqlarımızın qısa müddətdə dirçəldilərək soydaşlarımızın doğma yurdlarına böyük qayıdışı ilə həmin bölgədə milli hüquq institutlarının da fəaliyyəti təmin ediləcək.
Konfransda çıxış edən Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin sədri İnam Kərimov bildirib ki, Azərbaycan xalqının tarixində əvəzsiz xidmətlər göstərmiş Ulu Öndər Heydər Əliyev yeni Azərbaycanın memarıdır. O deyib ki, 1990-cı illərin əvvəllərində ölkəmizin təcavüzə məruz qaldığı, müstəqilliyimizin az qala itiriləcəyi bir vaxtda xalqımızın təkidilə hakimiyyətə qayıdan Ümummilli Lider əsl xilaskar kimi tarixə düşdü. Heydər Əliyev ölkədə yaranmış siyasi xaos, parçalanma təhlükəsinin qarşısını qəti iradəsi, müdrikliyi və idarəçilik təcrübəsi sayəsində aldı. Əminliklə deyə bilərik ki, Ulu Öndər parçalanmış, hər sahədə tənəzzül yaşayan Azərbaycandan - yeni, qüdrətli Azərbaycan yaratdı.
Qeyd edib ki, dahi rəhbər nəinki Azərbaycanda daxili sabitliyi və inkişafı təmin etdi, eyni zamanda ölkəmizin beynəlxalq müstəvidə nüfuzunu da artırdı. Sədr vurğulayıb ki, yeni qurulan Azərbaycanda yeni ədalət mühakiməsinin yaradılması qaçılmaz idi. Ulu Öndərin rəhbərliyi ilə Azərbaycanda yeni məhkəmə sisteminin tədricən təkmilləşdirilməsi istiqamətində xeyli uğurlu işlər görüldü. Yeni Konstitusiya, mütərəqqi qanunlar, həyata keçirilən təşkilati işlər nəticəsində ölkəmizdə yeni hüquqi dövlətin möhkəm əsası yaradıldı. Nəticədə qısa zaman ərzində yeni dövlət idarəetmə sistemi formalaşdı, yuxarı pilləsində Ali Məhkəmənin olduğu üçpilləli yeni məhkəmə sistemi yaradıldı. Ali konstitusiya nəzarət orqanı olan Konstitusiya Məhkəməsi təsis olundu.
Bildirib ki, aparılan islahatların gedişində Ali Məhkəmənin də funksiya və səlahiyyətlərinə yenidən baxıldı. Ali Məhkəmənin aşağı məhkəmələrin qərarlarına nəzarət etmək, işlərə birinci instansiya məhkəməsi olaraq baxmaq kimi özünəxas olmayan funksiyalarından azad edildi. Nəticədə Ali Məhkəmə ümumi və ixtisaslaşdırılmış məhkəmələrin icraatına aid edilən işlər üzrə əsl kassasiya instansiyası məhkəməsinə çevrildi. Ulu Öndər Heydər Əliyevin məhkəmə sahəsində islahat siyasətinin Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirildiyini bildirən İnam Kərimov qeyd edib ki, görülən işlər məhkəmə hakimiyyətinə öz töhfəsini verir. “Məhkəmə-hüquq sistemində islahatların dərinləşdirilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2019-cu il 3 aprel tarixli Fərmanı yeni Azərbaycanın yeni dövrünün məhkəmə sistemində yeni mərhələnin başlanması kimi qəbul edilən ciddi islahatların əsasını qoydu.
Bu dəyişikliklərlə Ali Məhkəmənin praktikasında olmuş boşluqların aradan qaldırıldığını bildirən İnam Kərimov məhkəmənin qərarları ilə hüquqi müəyyənliyə mane olan məhkəmə praktikasının dəyişdirildiyini diqqətə çatdırıb. Ali Məhkəmənin vahid məhkəmə təcrübəsinin formalaşdırılması mexanizmləri təsbit edildi. Məhkəmələrdə süründürməçiliyə səbəb ola biləcək halların qarşısının alınması üçün yeni metodlar tətbiq olundu. Məhkəmə icraatı təkmilləşdirildi. Məhkəmə sistemində yüksək peşə bacarıqlarına malik insan kapitalı formalaşdırmaq, hakimlərin və məhkəmə işçilərinin sosial təminatını gücləndirmək istiqamətində mühüm işlər həyata keçirilməkdədir. Prezidentin də qeyd etdiyi kimi, məhkəmə islahatları daim davam edən prosesdir. Bu islahatların əvvəli var, amma sonu yoxdur.
İnsan hüquqları üzrə Müvəkkil (Ombudsman) Səbinə Əliyeva Azərbaycanda Ombudsman institutunun yaradılmasında Heydər Əliyevin müstəsna rolundan danışıb. Bildirib ki, müstəqil Azərbaycanda demokratik, hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu, insan hüquqlarının inkişafı, müstəqil məhkəmədənkənar hüquq müdafiə mexanizmi olan Ombudsman təsisatının əsasının qoyulması ilə bağlı olduqca vacib islahatların həyata keçirilməsi Ümummilli Lider Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Azərbaycanın müxtəlif inkişaf mərhələlərində bilavasitə Ulu Öndərin təşəbbüsü əsasında insan hüquq və azadlıqlarının daha səmərəli təmininə nail olmaq məqsədilə bir sıra strateji əhəmiyyətli sənədlər hazırlanıb.
"Ümummilli lider və vəkillik institutunun inkişafı" mövzusunda çıxış edən Vəkillər Kollegiyasının sədri Anar Bağırov qeyd edib ki, Ulu Öndərin xalqın qətiyyətli təkidi ilə Azərbaycan rəhbərliyinə qayıdışı nəticəsində müstəqillik, ədalətlilik, demokratiya, milli tərəqqi, dünyəvilik kimi ümumbəşəri dəyərləri təşkil edən yeni bir ideologiyanın əsası qoyulub, ölkəmizdə insan hüquq və azadlıqlarının təmini, onların inkişafı və müdafiəsi sahəsində bir sıra mühüm addımlar atılıb. İnsan hüquq və azadlıqlarını, onların müdafiəsini özünün ali məqsədi elan etmiş dövləti tam müstəqil vəkillik institutu olmadan təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Azərbaycanda vəkilliyin müstəqil təsisat kimi formalaşmasının bilavasitə Ulu Öndərin adı ilə bağlı olması danılmaz faktdır. Ümummilli Lider Heydər Əliyev tərəfindən 1999-cu il dekabrın 28-də “Vəkillər və vəkillik fəaliyyəti haqqında” mühüm Qanun qəbul olunaraq Azərbaycanın tarixində ilk dəfə vəkillik tam müstəqil, hakimiyyətin heç bir qolundan asılı olmayan bir təsisat kimi formalaşıb.
Sədr Azərbaycanın post-sovet məkanında vəkillik institutuna müstəqillik verən ilk dövlətlərdən biri olduğunu vurğulayıb. Bildirib ki, ölkəmizdə vəkillik institutunun inkişafı və nüfuzunun artırılması istiqamətində bir sıra normativ-hüquqi aktlar, çoxsaylı sərəncamlar və digər sənədlər qəbul olunub ki, bu da Ulu Öndərin layiqli davamçısı Prezident İlham Əliyevin adı ilə birbaşa bağlıdır.
Bakı Dövlət Universiteti Hüquq fakültəsinin dekanı Zaur Əliyev Ulu Öndər Heydər Əliyevin hüquq elminin və təhsilinin inkişafında əvəzsiz xidmətlərindən bəhs edib, Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə bugünkü müasir müstəqil dövlətimiz üçün azərbaycanlı tələbələrin müxtəlif ölkələrdə hüquq təhsili almağa göndərilməsini xatırladıb.
Hüquq tədrisi sahəsində ən vacib məsələlərdən birinin təcrübi biliklərinin inkişaf etdirilməsi olduğunu söyləyən Zaur Əliyev bu sahədə Ədliyyə Nazirliyinin göstərdiyi dəstəyi xüsusilə vurğulayıb.
Ədliyyə Nazirliyi yanında İctimai Şuranın sədri Səadət Bənənyarlı Heydər Əliyevin ölkədə vətəndaş cəmiyyətinin təşəkkülündə rolundan danışıb. Bildirib ki, Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıtdığı ilk gündən hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunu daim diqqətdə saxlayıb. Ulu Öndərin dövlətçilik fəlsəfəsində ictimai təşkilatların fəaliyyətinə geniş meydan verməsi vətəndaş cəmiyyətinin formalaşmasında həlledici amillərdən olub. O, mühüm qanunvericilik aktlarının qəbulunun, institusional təsisatların yaradılmasının bu sahənin inkişafına təkan verdiyini bildirib, hazırda dövlət idarəçiliyində ictimai iştirakçılığın həyata keçirilməsində vətəndaş cəmiyyəti institutlarının mühüm roluna toxunub.
Sonra tədbir müzakirələrlə davam edib, hakimlər, ədliyyə işçiləri, vətəndaş cəmiyyəti üzvləri, gənclər və digər natiqlər Ulu Öndərin çoxşaxəli irsindən bəhs ediblər. Həmçinin “Heydər Əliyev İli” çərçivəsində Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən görülən silsilə tədbirlər barədə məlumat verilib.
Ədliyyə naziri Fikrət Məmmədov konfransa yekun vuraraq xalqımızın milli sərvəti olan Heydər Əliyev irsinin, çoxşaxəli fəaliyyətinin indiki və gələcək nəsillər tərəfindən daim öyrəniləcəyinə əminliyini ifadə edib. Bildirib ki, Ulu Öndərin milli dövlətçiliyimizin bütün sahələrində yaratdığı möhkəm bünövrə hələ çox-çox illər xalqımıza xidmət edəcək, gələcək nəsillərimiz bu dahi şəxsiyyətin yaratdığı müstəqil dövlətimizdə qürurla yaşayacaqlar.
